Schiphol Discussie over hoeveel huizen geluidsisolatie moeten krijgen 18-2-2023
Om de vliegherrie draaglijker te maken, moeten rond Schiphol opnieuw huizen worden geïsoleerd. Maar hoeveel? Het kabinet houdt het op hooguit 1500. Volgens geluidsnormen zijn het er 5000, en wat GGD en omwonenden betreft nog veel meer.
HERMAN STIL
LAURA VAN DER BIJL
‘Ik woon ongeveer een kilometer van de Polderbaan. Mijn ramen hebben al isolerend glas. Alleen heb ik nog één zijmuur die ik graag geïsoleerd zou willen hebben tegen het geluid. Indien dat mogelijk is.’ En: ‘Als ik het goed lees, valt heel Uithoorn buiten beschouwing? Wij liggen ook direct onder de startbaan en de geluidsbelasting is behoorlijk omhooggegaan. Wat is ons vooruitzicht?’
De veelal anonieme reacties op de website die het ministerie van Infrastructuur heeft opgezet over het nieuwe isolatieproject rondom Schiphol zijn bepaald niet juichend over de kabinetsplannen. Dat huizen dicht bij de luchthaven ingepakt moeten worden omdat het vliegverkeer te veel lawaai voor de bewoners veroorzaakt, staat niet ter discussie. Maar veel woningen onder de vliegroutes blijken buiten de isolatieregeling te vallen die het ministerie nu voorbereidt.
Duizenden omwonenden van Schiphol, onder meer in Amsterdam, Amstelveen, Aalsmeer en Uithoorn, komen niet in aanmerking. Terwijl ze de vliegtuigen dagelijks horen overvliegen.
Sinds de jaren tachtig worden huizen, scholen en zorgcentra rondom Schiphol geïsoleerd tegen vlieglawaai. In drie rondes zijn tot 2012 in totaal 13.300 woningen aangepakt voor bij elkaar 577 miljoen euro. Allemaal betaald via een opslag op vliegtickets.
Alleen boven de 60 dB
Nu moet opnieuw worden geïsoleerd omdat inmiddels nieuwe Europese geluidsnormen gelden en de zes start- en landingsbanen van Schiphol anders worden gebruikt dan toen. De bijbehorende vliegroutes voeren soms over andere delen van de regio of worden intensiever gebruikt dan tien jaar geleden.
De vraag is alleen: hoe wordt bepaald wie wel of niet in aanmerking komt voor zo’n kapitale verbouwing? Daar is iets vreemds aan de hand. Het ministerie kiest ervoor alleen woningen te beoordelen die jaarlijks gemiddeld meer dan 60 decibel (dB) vlieggeluid te verduren krijgen.
In dat gebied zijn volgens onafhankelijk onderzoeksbureau To70, dat door het ministerie is ingehuurd, 1553 huizen nog niet geïsoleerd. In lijn met de laatste isolatieronde kunnen de totale kosten van het nieuwe project op rond de 75 miljoen euro uitkomen.
Een bedrag dat, net als toen, moet worden betaald door vliegreizigers via een opslag op hun tickets.Nu gelden vele grenzen rondom Schiphol. Maar de grens van 60dB Lden die nu wordt gekozen (Lden staat voor het jaargemiddelde waarbij geluid gewogen wordt berekend over de dag, avond en nacht), is er geen van.
De geluidsgrens die bepaalt of rond Schiphol onder vliegroutes nieuwe woningen mogen worden gebouwd, is 58 dB Lden. Voor wie een verschil van 2 decibel klein vindt: elke 3 decibel méér betekent een verdubbeling van het geluidsniveau.
De keuze voor de nieuwe isolatieplannen is opvallend. Want in 2020 berekende hetzelfde onderzoeksbureau dat in de 58 dB-zone circa 5000 woningen liggen die nog niet zijn geïsoleerd, waarvan de helft in Uithoorn. Het aanpakken daarvan zou zo’n 241 miljoen euro kosten, fors meer dus dan de 75 miljoen van de eerdere berekening.
Maar neem Uithoorn. Volgens de huidige isolatieplannen van het kabinet hoeven daar maar drie huizen te worden aangepakt. Of geen enkel, als het alsnog lukt het aantal Schipholvluchten onder de 440.000 te houden, zoals het kabinet sinds eind volgend jaar wil. Maar dat is nog lang geen zekerheid.
“Waarom gaat de regeling uit van 60 decibel?” vraagt Uithoorns wethouder Schipholzaken Ferry Hoekstra zich dan ook af. “58 decibel is de gangbare contour voor geluidsbelasting.”
Stress en gebroken nachtrust
Hoekstra: “Bij een deel van onze inwoners leidt geluidsoverlast van Schiphol tot veel stress. Ze vinden nauwelijks rust. Ook doordat de hinder de laatste jaren vroeger begint en langer doorgaat. Dat schaadt ook nog eens de nachtrust, vooral van onze kinderen. Isolatie kan hierin verlichting geven. Het verbaast ons dan ook zeer dat Uithoorn niet in het isolatieprogramma wordt meegenomen.” Ook bij de oude isolatierondes werd Uithoorn overgeslagen.
Stress, verstoorde nachtrust en mogelijk ernstigere gezondheidseffecten door vlieglawaai zitten ook de GGD Amsterdam-Amstelland dwars. “De Wereldgezondheidsorganisatie WHO adviseert om geluidsbelasting door vliegtuigen voor omwonenden onder de 45 dB Lden te houden,” aldus adviseur leefomgeving Onno Breugelmans. “Daarboven zijn negatieve effecten op de gezondheid te verwachten.”
“In het isolatievoorstel wordt in het gebied tussen de 45 dB en 60 dB Lden geen isolatie aangeboden, terwijl daar in absolute aantallen de meeste geluidshinder wordt ondervonden. Bescherming van omwonenden tegen nachtelijk geluid wordt helemaal niet benoemd.”
“De economische nadelen daarvan zijn duidelijk (de kosten zullen dan flink stijgen, HS). Maar het vergroten van de geluidscontour waarbinnen omwonenden in aanmerking komen voor isolatie is zeer wenselijk.”
Er zijn meer aanwijzingen dat het kabinet het isolatieprogramma zo strak mogelijk heeft aangesnoerd om de kosten in de hand te houden. Het ministerie rekent namelijk niet op 1553 woningen, maar op 680 en een isolatiebedrag van rond de 40 miljoen euro.
Dat komt doordat huizen die in eerdere rondes zijn geïsoleerd maar inmiddels weer te veel vlieglawaai ondervinden, zijn uitgesloten van de nieuwe ronde, ook al zijn isolatiemaatregelen sinds de jaren tachtig flink aangescherpt en zijn sommige ingrepen uit die tijd aan het einde van hun levensduur.
Ook wordt verwacht dat een deel van de bewoners isolatie afwijst, bijvoorbeeld omdat het om een ingrijpende verbouwing gaat en er nadelen op het gebied van ventilatie en vocht kunnen ontstaan. In de laatste isolatieronde koos maar één op de vijf bewoners voor isolatie.
Maar als met al die beperkingen wordt beoogd de kosten voor luchtvaartsector en vliegpassagier zo laag mogelijk te houden, is het ministerie aan het verkeerde adres. “Wij hebben begrip voor de wens om woningen rondom Schiphol van goede geluidsisolerende maatregelen te voorzien,” zegt voorzitter Marnix Fruitema van branchevereniging voor luchtvaartmaatschappijen Barin. “Maar de kosten hiervoor kunnen niet opnieuw op de sector verhaald worden. Automobilisten betalen ook niet voor de aanleg van geluidsschermen langs de snelweg.”
“Wij willen een overheidsfonds zoals in andere sectoren gebruikelijk is. Of dat een deel van de opbrengst van de 1 januari fors verhoogde vliegtaks hiervoor wordt gebruikt, zoals in het regeerakkoord is afgesproken.”
Truc toegepast
En zo zijn er veel meer gaten, vinden critici. Een groep van 56 gemeenten, waaronder Amsterdam, Amstelveen en Haarlemmermeer en provincies als Noord- en Zuid-Holland, vindt dat de hele isolatieregeling deel moet uitmaken van een allesomvattend pakket maatregelen om de overlast van Schiphol te beteugelen.
Afgelopen oktober nog sprak de groep zo’n pakket (Novex Schipholregio) met luchtvaartminister Mark Harbers af. Dat isolatie daar nu wordt uitgelicht, staat volgens hen haaks op die afspraak.
“De isolatieregeling is een eerste stap en onderdeel van een breder pakket maatregelen om tot verbetering te komen,” laat gedeputeerde Schipholzaken Jeroen Olthof van Noord-Holland namens de groep weten.
“We gaan ervan uit dat andere aandachtspunten rond isolatie, zoals een oplossing voor verouderde isolatie, de mogelijkheid van een uitkoopregeling(voor bewoners die weg willen uit de zwaarst getroffen geluidszone en nieuwe uitgangspunten voor het vaststellen van hinder opgepakt worden in Schipholregioverband.”
Dat de isolatieoperatie losstaat van andere hindermaatregelen, valt ook bewonersgroepen rond de luchthaven op. “De truc die nu wordt toegepast, is dat met dit isolatieprogramma vlieglawaai weer apart wordt gezet, terwijl het bij alle andere geluidsoverlast moet worden opgeteld,” zegt voorzitter Matt Poelmans van de Omgevingsraad Schiphol (ORS) Bewoners.
“In de nieuwe Omgevingswet van minister Hugo de Jonge, die telkens wordt uitgesteld, wordt alle geluid van wegen, spoor, industrie en vliegtuigen bij elkaar opgeteld. Daarbij ligt de grens dan op 55 db Lden. Zeker niet op 60.”
Poelmans zegt wel te weten waarom voor die grens is gekozen. “Natuurlijk is het beperken van isolatiekosten daarvoor de reden. Maar geld mag nooit belangrijker zijn dan gezondheid van omwonenden. Die grens van 60 decibel is belachelijk.”
De bewonersvoorman is sowieso geen voorstander van isoleren. “Het lijkt een groots gebaar: gratis worden geïsoleerd. Maar mensen wonen niet alleen binnen. Je wilt ook het raam of de deur wel eens openzetten of in de tuin gaan zitten.”
“Wonen en vliegen gaat gewoon niet samen. Wij vinden dat niet gebouwd mag worden onder vliegroutes en dat mensen die er al wonen, ervoor moeten kunnen kiezen uitgekocht te worden of – als ze dat willen – geïsoleerd.”
Nachtvluchten staken
De bewonersgroep vindt daarbij gemeente Aalsmeer aan z’n zijde. “De maatschappelijke perceptie ten opzichte van vliegen is in de laatste jaren veranderd. Wij accepteren een verdere uitbreiding van de vlieghinder, zowel in geluidsbelasting als in luchtverontreiniging, niet meer,” aldus burgemeester Gido Oude Kotte.
“Er moet juist gesproken worden over een vermindering van de vlieghinder, die nu al ver boven de gewenste normen uitgaat. Minder vliegen werkt beter en effectiever dan isoleren. Nachtvluchten moeten helemaal worden gestaakt omdat dit een effectiever middel is tegen slaapverstoring dan isoleren.”
Dat vindt ook een bewoner van zijn gemeente in een reactie op de isolatiewebsite. ‘Weer zo’n regeling bedacht als een soort goodwill naar omwonenden die last hebben van geluid. Schiphol en alles wat daarmee te maken heeft, blijven uit zicht en kunnen zich weer verschuilen achter deze actie van mooi weer spelen. Pak Schiphol aan of laat ze de geluidsoverlast aanpakken.’
Ministerie: ’58 dB als grens niet meer gangbaar’
Over de keuze voor de grens van 60 decibel:
‘Uitgangspunt is deze isolatieregeling in lijn te brengen met de eerdere isolatieprogramma’s. De keuze voor de geluidbelastingcontour van 60 dB Lden is ingegeven door de omzetting van de geluidsgrenzen die toen zijn gehanteerd naar de huidige normen.’
‘De 58 dB Lden-contour is geen gangbare grens, maar in het verleden mede gebruikt bij het bepalen van een van de beperkingengebieden rondom de luchthaven Schiphol’ (zones waarbinnen geen nieuwe huizen mogen worden gebouwd, HS).
Over het besluit een apart isolatieprogramma op te zetten:
‘Het kabinet heeft besloten stappen te zetten om de leefomgeving te verbeteren van omwonenden die ernstig door vliegtuiggeluid worden gehinderd. Specifiek voor gevelisolatie is afgesproken snel aan de slag te gaan voor de bewoners die al jaren veel geluidbelasting ondervinden.’
‘De wet Luchtvaart biedt de minister de mogelijkheid om deze isolatieregeling vast te stellen. De regeling biedt geen handvat om andere geluidsbronnen hierbij te betrekken.’
Over de keuze woningen die eerder zijn geïsoleerd uit te sluiten:
‘Het gaat dan om een bestand van circa 13.000 woningen dat onderzocht moet worden. Het heeft de voorkeur om de huidige schaarse bouwcapaciteit te benutten voor woningen die niet eerder zijn geïsoleerd. Daar valt de grootste gezondheidswinst te halen, niet bij woningen die al op of nagenoeg op het gewenste niveau zijn.’
‘De regeling biedt eigenaren van woningen die destijds niet zijn geïsoleerd doordat toenmalige huizenbezitters ervan hebben afgezien, een mogelijkheid om op die toenmalige keuze terug te komen.’