Uitstoot ‘zorgwekkende dampen’ Schiphol ruim boven fabrieksnorm

03-04-2023

HERMAN STIL

Als Schiphol een fabriek met een schoorsteenpijp was geweest, had het de uitstoot van ‘zeer zorgwekkende stoffen’ sterk moeten terugbrengen. Volgens onderzoek van TNO overschrijdt de luchthaven de normen voor de industrie soms tientallen keren.

Dat blijkt uit een rapport van TNO dat eind vorige week door luchtvaartminister Mark Harbers naar de Tweede Kamer is gestuurd. Het kabinet bekijkt nu of normen die gelden voor fabrieken, eventueel in aangepaste vorm, ook moeten gelden voor de luchtvaart.

De uitstoot van de vluchtige stoffen komt vooral van vliegtuigen die van en naar de landingsbaan taxiën. Straalmotoren die niet op volle kracht draaien, verbranden kerosine onvolledig, wat leidt tot hoge uitstoot van ‘zorgwekkende’ dampen. Die uitstoot vindt vooral op en in de directe omgeving van de luchthaven plaats. Behalve op Schiphol geldt dat volgens het boekenonderzoek van TNO ook op de andere burgerluchthavens.

Kankerverwekkend

De term ‘zeer zorgwekkende stoffen’ ligt Europees vast voor vluchtige stoffen die kankerverwekkend, giftig of ziekmakend zijn. Bij zeven van de acht stoffen die vrijkomen bij verbranding van kerosine en smeerolie overschrijdt Schiphol de normen die voor de industrie gelden. Het gaat vooral om formaldehyde, stikstofoxide en benzeen. Voor formaldehyde ligt de uitstoot op Schiphol per uur 2200 maal boven de norm voor fabrieken.

Als Schiphol een fabriek met schoorsteenpijp was geweest, zou de luchthaven de uitstoot moeten terugbrengen of anders worden stilgelegd. Maar omdat ‘mobiele voorwerpen’ – naast vliegtuigen ook treinen, vrachtwagens en schepen – niet onder die regels vallen, kan niet worden ingegrepen. Ook is er geen verplichting die uitstoot regelmatig te meten.

Grote onzekerheden

Er is door TNO alleen gekeken naar uitstoot tijdens het parkeren, taxiën, starten en landen. Uitstoot tijdens de vlucht is niet meegenomen. Volgens de normen kan uitstoot boven de 3000 voet (914 meter) niet afdoende worden toegeschreven aan vliegtuigen omdat deze vermengd wordt met uitstoot uit andere bronnen.

TNO benadrukt dat het om ‘kort literatuuronderzoek’ gaat over precoronajaar 2019, waarvan de uitkomsten ‘met grote onzekerheden zijn omgeven’. Zo betreffen de metingen op de luchthavens de uitstoot per uur, terwijl in de regels voor fabrieken de hoeveelheid uitstoot van de stoffen is begrensd. TNO wijst erop dat de cijfers ‘niet zo veel’ zeggen over de luchtkwaliteit en dat de werkelijke impact van de uitstoot van zulke stoffen op de volksgezondheid niet vaststaat.

Vorig jaar bleek uit onderzoek van het RIVM dat de uitstoot van ultrafijnstof (volgens de normen geen zorgwekkende stof) al tot hart- en vaatziekten en longklachten bij omwonenden kan leiden.

‘De cijfers voor de luchthavens zijn hoger dan de grenzen voor de industrie,’ schrijft minister Harbers nu aan de Kamer. ‘Ik kan me voorstellen dat mensen zich daar zorgen over maken. Het motiveert mij in elk geval om de vervolgstappen te zetten.’

De bewindsman wil eerst onderzoek van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) afwachten naar de wijze waarop de uitstoot van schadelijke stoffen op en rondom luchthavens moet worden gemeten, voor hij ingrijpen wil overwegen. Dat rapport wordt in juli verwacht.

Op Schiphol zijn de afgelopen jaren al maatregelen genomen om de uitstoot te beperken. Zo geldt het voorschrift dat op één straalmotor wordt getaxied; daaraan wordt echter niet altijd gehoor gegeven. Daarnaast experimenteert de luchthaven met het slepen van vliegtuigen met elektrische trekkers. Volgens TNO blijkt uit onderzoek dat door zulke ingrepen een ‘zeer significante reductie’ van de uitstoot mogelijk is.

Walstroom

Daarnaast stoten de straalmotoren van de nieuwste generatie vliegtuigen veel minder broeikasgassen en vluchtige stoffen uit dan hun voorgangers. Het bijmengen van biobrandstof – en zeker synthetische kerosine – kan de uitstoot van bepaalde stoffen verder verlagen. In 2030 moet tenminste 14 procent van alle vliegtuigbrandstof die in Nederland wordt gebruikt uit alternatieve bron komen.

Vorige maand tikte luchtvaartinspectie ILT Schiphol op de vingers omdat er op de luchthaven nog altijd onvoldoende parkeerplaatsen voor vliegtuigen zijn met stroompunten. Daardoor moeten toestellen hun APU (intern stroomaggregaat) laten draaien of stroom trekken van een dieselaggregaat. De luchthaven gaat nu versneld op alle parkeerplaatsen walstroom aanleggen.